ESTABILIDADE
NACIONAL
EJIJI OPERASAUN RUA; ESPIONAJEN no KONTRA-ESPIONAJEN
ho OPERASAUN
SOSIO- POLITIKA no
SOSIO -EKONOMIA
Hosi
Tama Laka Aquita
Wainhira ita akompanha situasaun social politika no
ekonomia iha rai laran sei lori ita hotu to’o iha hanoin ida atu halo reflesaun
didiak ba servisu informasaun liu-liu servisu informasaun sekretu/espionajen no Kontra-Espionajen rai laran nian atu nune bele garante estabilidade nacional.
Iha processu konstrasaun estado ida ne’e komponente
nasaun tomak preciza pro-ativu iha servisu informasaun ba estadu atu nune bele
manten no garantia estabilidade nasional tanto direita indireta tenki kuda
dutrina Hadomi Nasaun ka hadomi rai doben ida ne’e, hanesan iha tempo
Resistencia iha nebe ita konsegue mobiliza povo tomak sai matan moris no neon
nain hodi hasoru funu maluk Militar Indonesia, hasoru servisu espionajen
estrangeiro okupanti Militar Indonesia nian.
Ohin loron iha tempo Ukun Rasik A’an espirito hadomi nasaun ka hadomi rai doben ida ne’e mihis tia, tan deit sistema nebe UNTAET hahu estabelece hamosu mentalidade dependenti total ita nia povu estado, nune mos ita nia attitude lideransa politiku nebe estado fo fiar la konsegue halo ka produz politika estado hodi reduz mentalidade dependenti. Maibe ho procesu sira ne’e lao ita esforsu a’an nafatin hodi hadia no servisu maka’as hodi bele hatur fila-fali politika estado nian nebe bele halo mobilizasaun ba komponenti nasaun tomak ho espiritu hadomi rai doben ida ne’e hanesan iha tempo resistensia hodi partisipa pro-activu nafatin hodi hasoru funu foun ida mai ho nonok hodi kebra estabilidade nacional nebe ita hari’i ona.
Ohin loron iha tempo Ukun Rasik A’an espirito hadomi nasaun ka hadomi rai doben ida ne’e mihis tia, tan deit sistema nebe UNTAET hahu estabelece hamosu mentalidade dependenti total ita nia povu estado, nune mos ita nia attitude lideransa politiku nebe estado fo fiar la konsegue halo ka produz politika estado hodi reduz mentalidade dependenti. Maibe ho procesu sira ne’e lao ita esforsu a’an nafatin hodi hadia no servisu maka’as hodi bele hatur fila-fali politika estado nian nebe bele halo mobilizasaun ba komponenti nasaun tomak ho espiritu hadomi rai doben ida ne’e hanesan iha tempo resistensia hodi partisipa pro-activu nafatin hodi hasoru funu foun ida mai ho nonok hodi kebra estabilidade nacional nebe ita hari’i ona.
Funu foun ida ne’e mak ita bolu funu Kontra espionajen
extrangeiru. Funu foun ida ne’e preciza konstribuisaun komponente nasaun tomak
nian. Ita nia estadu hari’i ona instituisaun Servisu Intelijencia hanesan SNI
(Servisu Nacional Informasaun) alem de SNI ita nia estadu mos hametin liu tan servisu Investigasaun
PNTL nian liu hosi Polisia Cientifiku Investigasaun Kriminal ka PSIK no Servisu
Intelijencia hosi FFDTL. preciza hametin liu tan kordenasaun entre intituisaun
tolu ne’e, atu nune bele hametin liu tan servisu Kontra Espionajen hasoru Espionajen
estrangeiro nian. Maibe instutisaun rua ne’e deit sei la to’o wainhira la
involve components nasaun tomak hodi pro-ativu hodi hasoru inimigo foun “Espionajen
estranjeiru” iha processu konstrusaun estadu ida ne’e.
Experiencia nebe ita iha hatudu ba ita krimi
organizadu barak mak akontece no sei continua acontece iha ita nian rai
incluido organizasaun movimento politik “non estado” alias organizasaun
politika nebe la rekonyese Estado ida ne’e.
Tan ne’e, preciza plataforma ida hamutuk entre
intituisaun tolu nebe nia servisu ba informasaun estado nian, estabelece ekipa
ida forti ba servisu Kontra Espionajen nian, ekipa ida nebe analitiku ba
processu informasaun hotu-hotu mai hosi servisu espionajen nian. Halo estudus
analitiku ida profunda ba kondisaun sosio-ekonomi no sosio-politika nebe mak agora dadaun
acontece, no oinsa atu prevene konflitus
sira nebe mosu mai hosi influensia espionajen estrangeiro movimento
politiku “non estado” dala ruma bele hetan apoio mos hosi servisu espionajen estrangeiru
liu hosi sira nia agensia nebe sira organiza no monta iha rai laran liu hosi
organizasaun ka movimento politika non ka hosi influencia ba individu balun hodi
hamosu konspirasaun iha qualquer issue ho objectivu desestabiliza situasaun iha
rai laran, kebra tia estabilidade nasional nebe ita hari’i, no fo impaktu ba
povu tomak nia moris la hakmatek. Atu nune bele asegura argumento nasaun seluk
nian katak processu negociasaun hotu-hotu labele to’o iha acordo ida tamba
Timor-Leste labele garante estabilidade iha sira nia rai laran.
Koalia
kona ba kontra-espionagem, basicamente koalia kona
ba estratéjia ida nebe oinsa para neutraliza planus feitu sira nebe mai
hosi adversario espionajen estranjeiru ho forma oin-oin nebe lao sira nia
objetivu infiltrajen. Ou estratégias
ida nebe ita uza para orientasaun ikus nebe espesifiku liu ba ojectivu
salvaguarda kordenasaun servisu espionajen nian iha efeitu filtrasaun hasoru
movimento sira nebe realiza hosi ita nia adversario ka espionajen
estranjeiru.
Kontra-Espionajen
ne’e parte ida integrante hosi processo
hotu-hotu servisu espionajen nian no projeta ba asegura dadus nebe mak koleta
katak dadus sira ne’e koretu duni liu hosi avaliasaun ida ho
nia kontinuidade hosi fontes nebe iha. Ida ne’e iha diferensia oinsa mak koleta
informasaun. Iha nebe servisu Kontra-espionajen iha hodi hasoru ameasa sira
nebe mai hosi espionajen inimigo hosi estranjeiru no hosi grupos não-estatais ate to’o iha lala’ok ida ho ho skala certo no reativa.
Resultado
sira nebe mai hosi servisu kontra-Espionajen geralmente la produz ba kurtu
prazu ka tempo badak maske iha investigasaun exesoens ruma kontra-espionajen se la sai
limitado ba periodu ida so tempo mak sei determina. Tamba tekniku investigasaun kriminal dala
barak iha operasoens kontra-espionajen nian laran.
Hanesan
resultado, iha argumentu nebe forti atu bele fo apoio iha unidade iha
intelijenti hanesan umanu nebe ofensiva no kontra-espionajen iha organizasaun
ida uniku. Laiha tan argumentu convincenti para atu mistura fali
kontra-espionajen no aplikasaun ba lei sira. Alem de ida ne’e, se
ita kaer fali ba abordagen multidisplinar iha kolesaun dadus ho uza SIGINT no
IMINT nebe sai hanesan importante ba satisfasaun ba necesidades kontra-espionajen iha momentu
ida ne’e.
Ba ida ne’e hakerek nain hakarak lori ita badala uluk hodi
hatene saida espionajen no saida mak kontra-espionajen;
Saida
mak espionajen ka Intelijensia?
Na
verdade operasoens espionajen ne halonusa no oinsa? Basikamente, objetivu
principal hosi opersoens espionajen mak hanesan atividades koleta informasaun, Operações
de inteligência era, na verdade, como o quê? Informasaun sira ne’e hotu nia
distinu mak to’o iha ema nebe iha poder maximu, hanesan Presidenti ou PM ou
Maijor Genderal Forsa Armada nian atu toma decisaun. Então, nia dalan mais
fasil, atu determina no eskolha operasaun militar liu-liu general militar nia
bo’ot tenki hatene uluk kondisaun inimigo nian, hanesan inimigo nia forca hira,
inimigo nia frakeza mak ceda, no medida ceda mak inimigo uza para hodi bele
luta hasoru forsa estado, atu nune iha sistema governasaun nebe uza sistema
semi Presidensialista liu hosi konsulta ho Presidenti da Republika, Primeiru
Ministro hamutuk ho governante sira bele foti decisaun hodi fo mandatu ba
Maijor General hodi executa estrategika operasaun militar tuir resolusaun
Parlemento Nacional nian, ho metodologia nebe diak hodi atinji objetivu.
Iha
ne’e mak ita koalia oinsa papel agenti espionajen nian, geralmente liu hosi
haruka agenti ida tun ba iha kampu hodi koleta informasaun ka dadus kona ba
kapasidade inimigo nian, hafoin iha ona dadus sira ne’e maka hahu halo procesa
avaliasaun ida ho metodologia ida nebe analitiku hosi servisu espionajen ho
servisu kontra espionajen nian antes de apresenta ba Estado liu hosi Maijor
General hodi apresenta governu hodi nune decisaun nebe sai hosi Governu labele
sala.
Tamba
ne’e maka iha assunto espionajen militar ne’e hanesan siguransa estado nian no
importanti tebes, ho metodologia analitiku ba informasaun hotu-hotu mak koleta
nia sei determina sucessu operasoens
militares hodi garante estabilidade nacional.
Saida
nemak Kontra-espionajen ka kontra-Intelijensia?
Kontra-espionajen tenki sai hanesan esforsu tomak hosi intidade no componente
nasaun tomak ho espiritu patriotisimu no
nasionalismu forte ba rai doben Timor-Leste. Atum nune bele satan orgaun espionajen
hosi rai liur, no mos movimento politiku sira nebe mak hetan suporta ka konduz
hosi grupu balun hosi rai liur no orgaun espionajen rai liur nian liu hosi
operasaun sekretu tanto liu hosi individu nebe mak halo infiltrasaun sai
hanesan agenti nebe servisu iha instuitisaun estado, estrutura forsa armada,
departamentu civil sira tanto iha rai laran no rai liur liu hosi atividade
spionaze, subersi no sabotaze nian e nune mos hanesan agenti ONG ka kompanhia bo’ot sira nebe mak mai hodi
desestabiliza sistema governasaun ho
objective istraga no kria instabilidade iha ita nia rai doben Timor-Leste. Sira
nia tarjeta akumula cidadaun nebe mak laiha afilisaun formalmente ho governu
liu-liu ema sira nebe moris iha discontentimente nia laran tanto ba individu
lidernsa nasaun nian no mos mai hosi situasi moris iha ekonomia ida nebe fraku
liu.
Actividade seluk hosi
kontra
espionajen ne’e
mos oinsa atende lala’ok terorismu nebe mai hosi rai liur no iha rai laran
rasik.
Tan ne’e mak kontra espionajen
laiha linhas fronteira iha rai laran no sai ba liur. Kontra Intelijensia ne
consisti hahu hosi Contra-consiste iha
medidas sira nebe ofensiva ho defensiva. Defensivamente actividade kontra intelijensia através
hosi hahu tau questoens ba funsionario publik
sira nebe servisu ba estado e trabalhadores nune mos através hosi investigasaun
hodi monitoriza agentes sira nebe que conhecidos ou suspeitos, no actividades
vigilância nian para detecta no neutraliza
presensa servisus inteligência hosi
ema rai liur nian iha ita nia rain.
Ofensivamente através
hosi recolha informasaun sira sobre
servisus inteligência hosi ema rai liur nian iha ita nia rain ho nia modus
operandi. Oinsa servisu kontra espionajen nian? Atravez hosi recrutamento ba
agenti foun sira, hahu operasaun kontra
intelijenti para atu pentrar interompe sira nia hanoin no lala’ok, halo falha
sira nia servisu espionajen iha rai laran no manipula intidades sira nebe
servisu ba organizasaun relevantes sira ho sira nia propio interese.
Servisu kontra espionajen ne’e parte integral
ida hosi procesu hotu-hotu espionajen nian. servisu ida ne’e projeta ba asegura
ba informasoens sira nebe mak hetan hosi fatin hotu-hotu, no liu hosi meus
avaliasaun ida nebe iha nia continuidade hosi fontes informasaun nebe koretu. Servisu
ida ne’e diferensa ho servisu espionajen nia nebe aruma deit informasaun,
servisu kontra intelijensia ne’e iha hodi hasoru desafiu no ameasa sira mai
husi orgaun espionajen inimigu rai liur nian no grupu laiha sentido estado to
iha momentu balun bele hamosu lala’ok a’at halo nasaun la estabel.
Resultado hosi koleta
informasaun hosi agenti servisu kontra espionajen emgeralmente la
produz iha tempo badak no maske iha investigasaun exesoens balun, maibe servisu
kontra intelijensia labele iha periode ida limitadu ho tempo nebe espesifiku.
Tamba spionaze ne’e
hanesan lala’ok krimi ida, servisu kontra espionajen hamoris operasaun ba hatur lei. No entantu,
atu kaer espionajen ida no capacidade koleta tecnico hosi ema rai liur sira, ne
hanesan actividade ida susar tebes laos hanesan facil ita kaer kriminoso ida
iha rai laran ka kaer ema kriminoso ida mai husi rai liur. Motivasaun ho
recursus nebe apoio kriminoso normal diferenti no la hanesan ho saida mak
orgaun intelijensia rai liur sira uza.
Tamba ne’e maka
habilidade investigasaun criminal dala barak servisu iha opersoens kontra espionajen nian. Hanesan
resultado, iha argument nebe forte para labele mistura matenek nain ser umanu nebe
ofensiva no kontra espionazen iha unica organizasaun, laiha tan argumentu
convincenti nebe para atu mistura kontra espionajen ho aplicasaun tuir
lei. Alem de ida ne’e wainhira ita halo
fali abordagen ida ho aproximasaun multidiciplinar iha kolesaun,no
preciza uza metodo balun nebe sai importante iha satisfikasaun ba necesidades kontra espionajen nian.
Prinsipio balun kona ba Kontra Espionajen;
1.
Hanesan ema nebe servisu iha unidade kontra
espionajen tenki lao ho karakter rua: Activu ho atake, signifikadu hosi palavra
ida ne’e ho nia intensaun katak; oficiais servisu kontra espionajen tenki
executa nia funsoens iha servisu kontra espionajen tuir prinsipio activu hodi
bele descobre no observa cuidadosamente movimento ka lala’ok inimigo estado
nian mak hanesan espionajen rai liur no actividade seda deit mak sira halao iha
rai laran. Ataka iha ne’e la signifika katak la tuir realidade nebe iha para
halo atake, mas laos atake ida nebe la sobrevivu iha resistencia, maske
operasaun ne halao iha area juridikasaun ita nian rasik, ita lalika tauk atu
observa lala’ok inimigo estado nian ka sese deit mak iha ita nia oin. kontraria
ho modelu ikus liu oinsa atu resiste hanesan ema sempre hateten katak so ema covardes sira mak tauk iha nia
uma rasik.
2. Hanesan Oficias ka
agenti sira tenki domina terenu no dalan sira hotu: hanesan continuasaun husi
attitude activu maka prinsipio domina terenu no dalan sira tenka sai hanesan
hanoin absoluta ida wainhira atu hahu halao operasaun
2. Hanesan Oficias ka
agenti sira tenki domina terenu no dalan sira hotu: hanesan continuasaun husi
attitude activu maka prinsipio domina terenu no dalan sira tenka sai hanesan
hanoin absoluta ida wainhira atu hahu halao operasaun bersambung..... sei la’o ho diak tuir ninia natureza servisu nian no sei laiha
no la hakfodak ho seda deit mak inimigo lansa. Tamba ita domina terenu no dalan
sira dominasaunida ne’e sei hamate hotu maneuver espionaje rai liur nian atu
koko doko ita nian rain. No susar ba sira atu halakon sira nia ain fatin
wainhira ita halo hela vigilansia ba sira.
No comments:
Post a Comment